🐼 Divan Edebiyatı Nesir Örnek Metinler

i16:29 Divan Edebiyatı , Edebiyat 0 Yorum. DİVAN EDEBİYATINDA ÖĞRETİCİ METİNLER. Divan edebiyatında öğretici türler denince akla divan nesri gelir. DİVAN EDEBİYATINDA NESİR. 18 yüzyılda vakanüvislik geleneğine bağlı olarak yazılan tarih kitaplarının sayısında ciddi bir artış görülmektedir. Masrafzâde Mustafa Şefîk’in, Şefîknâme’si, Mehmed Râşid’in, Târîh-i Raşid’i, Küçük Çelebizâde İsmail Âsım’ın Âsım Târîh’i, Süleyman İzzî’nin, Târîh-i İzzî’si, Mehmed Hâkim’in Hâkim Tarihi, Çeşmizâde Mustafa 1. Divan Edebiyatı 2. Nesir Bilgisi 3.Edebi Sanatlar 4. Halk Edebiyatı 5. Şiir Bilgisi Divan Edebiyatı 1. Aşağıdaki özelliklerden hangisi Divan nesrinde yoktur? (1974/ÖSYS) A) Dilin, yabancı kelime ve tamlamalarla yüklü olması Gazetelerde makale, fıkra, eleştiri gibi yazı türlerine yer verilmiştir. II. Dönem Tanzimat Edebiyatı (1876-1896) 1876’da İkinci Meşrutiyet’in ilânıyla birlikte Tanzimat edebiyatının ikinci dönemi başlar. Bu dönemde, ilk dönemden farklı bir edebiyat anlayışı gelişir. 1) Recaizâde Mahmut Ekrem, Abdülhak Hâmit Tarhan Osmanlıdivan şiiri üzerine metinler. değer demek devam dili divan edebiyatı divan şiiri Orta Osmanlı ölm önemli örnek öyle özellikle sahip sanat Divan edebiyatı şairlerinin aruz ölçüsü ile yazdığı lügaz metinler, Türk halk edebiyatında ise hece ölçüsü ile kaleme alınıyor. Lügaz metinlerine örnek olarak şunları Lat0X. Divan edebiyatı her ne kadar şiir alanında gelişse de bu dönemde yer alan bazı yazarlar, nesir alanına da yönelmişlerdir. Münşeat adı verilen eserlerde toplanan bu düzyazılar sayesinde döneme büyük oranda ışık tutulmuştur. 1. SADE NESİR Bu yazı türünde asıl hedef halktır. Bu nedenle sade ve anlaşılır bir dil tercih edilmiştir. Tefsir, tasavvuf, ahlak, tıp tarzı kitaplardır. Sade Nesir Türündeki Eserler Katip Çelebi > Keşfüzzunun, Cihannüma, Fezleke Yazıcıoğlu Ahmet Bican > Acaibül Mahlukat Sehi Bey > Heşt Behişt Mercimek Ahmet > Kabusname Evliya Çelebi > Seyahatname Kul Mesut > Kelile ve Dimne Seydi Ali Reis > Mirat’ül Memalik2. ORTA NESİR Coğrafya, tarih kitapları orta nesir örneğidir. NOT Bazı kaynaklarda nesir, "sade ve süslü" olmak üzere iki tür olarak gösterilir. Bu nedenle "orta nesir" kavramı kabul görmemektedir. Bundan ötürü orta nesirde geçen birçok eser sade nesir içerisinde de verilebilir. Bu yüzden soruya göre hareket edilmelidir. Orta Nesir Türündeki Eserler Peçevi Tarihi Naima Tarihi Tevarih-i Ali Osman Âşıkpaşazade Tarihi 3. SÜSLÜ NESİR Ağır bir dile sahiptir. Anlam yoğunluğu söz konusudur. İç uyağa bolca yer verilir. Yabancı tamlamalar, söz sanatları sıkça tercih edilir. Konudan çok üslup önemlidir. Nergisî bu türde tanınır. Süslü Nesir Türündeki Eserler Fuzulî > Şikâyetname Nabi > Tuhfetül Harameyn Lami Çelebi > Vamık u Azra Sinan Paşa > Tazarruname DİVAN EDEBİYATI NESİR YAZARLARI1. Kul Mesut Doğum ve ölüm tarihi hakkında net bir bilgi olmasa da tezkirelerde ve çeşitli kaynaklarda 14. yy. yazarı olduğu söylenir. Kelile ve Dimne adlı eseriyle bilinir. 2. Şeyhoğlu Mustafa14. yy. yazarıdır. Tercümeleriyle Marzubanname Fabl aracılığıyla devlet idaresi ve ahlaki konularda öğüt verir. Nesir Hurşitname Hurşit ile Ferahşat arasındaki ilişkiyi anlatan bir Mercimek AhmetDoğum ve ölüm tarihi hakkında net bir bilgi bulunmamasına rağmen kaynaklarda 15. yy. yazarı olduğu bilgisi geçmektedir. Kabusname isimli eseri sade nesrin en önemli örneğidir. 4. Sinan Paşa Süslü nesre dair ilk örneği veren yazardır. 15. yüzyıl sanatçısıdır. Seci, aliterasyon, söz sanatı gibi ahenk unsurlarına önem vermiştir. Dinî, ahlaki, tasavvufi bilgilere önem Tazarruname Süslü nesrin en güzel örneğidir. İlahi aşk ele alınır. Diğer Maarifname, Tezkiret’ül Evliya5. Âşıkpaşazade15. yüzyılda tarihçilik alanında ün yapmıştır. Asıl adı Derviş Ahmet Âşıkî’dir. Tevarih-i Ali Osman, bilinen en önemli Âşık Paşa Tarihi Tevarih-i Ali Osman Sade bir Türkçe ile yazılan bu eserde menakıpname tarzı esas alınmıştır. 2. Murat ve Fatih yıllarıyla beraber bu padişahlardan önceki dönemler Yazıcıoğlu Ali 15. yüzyılda Selçukname isimli eseriyle ön plana çıkmıştır. Bu eser, Tevarih-i Ali Selçuk ya da Oğuzname adıyla da bilinir. İslam öncesi tarihinden itibaren Osmanlı Dönemi’ne kadar olan bölümü Sehi Bey 16. yüzyıl Heşt Behişt Sekiz Cennet anlamını taşır. 216 şair yer almaktadır. Anadolu’daki ilk tezkire Babürşah Çağatay diliyle yazan Babür, 16. yüzyıl hükümdarı ve sanatçısıdır. Babür Devleti’nin Babürname Babür Şah’ın çocukluğundan başlayarak her dönemi ele alan mensur bir eserdir. Hatıra ve gezi türünün ilk örneklerinden kabul edilir. 2009 sınavında sorulan soruda gezi yazısının ilk örneklerinden olduğu kabul edilmiştir. Diğer Divan, Aruz Risalesi… 9. Latifi16. yüzyılda yaşamıştır. Tezkire yazarıdır. Latifi Tezkiresi ile tanınır. a. Latifi Tezkiresi 300 şair yer almaktadır. Alfabetik sıraya göre oluşturulmuştur. Kanuni Sultan Süleyman’a Seydi Ali Reis 16. yüzyılda yaşayan nesir yazarıdır. Pozitif bilimlerle ilgilenmiştir. Kaptan-ı Deryâ olarak görev Miratül Memalik Gezi türündeki ilk eser kabul edilir. Hatıra özelliği taşır. Hindistan’dan dönüşü esnasında gezip gördüğü yerleri Kitabül Muhit Coğrafya türündeki Piri ReisKitab-ı Bahriye isimli eseriyle Ebulgazi Bahadır Han Tarih yazarıdır. 17. yüzyılda yaşamıştır. Şecere-i Türki ve Şecere-i Terakime, Türk tarihini ele Evliya Çelebi Seyahatname denilince akla gelen kişidir. 17. yüzyılın önde gelen yazarıdır. Mizaha yer verdiği Seyahatname’si ile Seyahatname On ciltten oluşur. Gezi yazısı niteliğindedir. Sade nesir örneğidir. Hikâyeleştirme söz konusudur. Mizah ve abartıya yer Mustafa Naima Efendi17. yüzyıl tarihçisidir. Vakanüvistlik yapmıştır. Orta nesir örnekleri Naima Tarihi 3. Murat ve IV. Mehmet dönemlerni anlatır. Toplumun ahvalini göz önüne İbrahim Peçevi 17. yüzyıl tarih yazarıdır. Orta nesirde örnek Peçevi Tarihi 1520 – 1648 Osmanlı Dönemi’ni Katip Çelebi 17. yüzyıl bilim adamı ve yazarıdır. Batı’da “Hacı Kalfa” adıyla tanınır. Tarih, coğrafya, edebiyat alanında ün yapmıştır. Sade ve anlaşılır bir dile sahiptir. Arapça içerikle eser yazmıştır. a. Keşfüzzünun Yazıldığı döneme kadar olan eser ve yazarlar hakkında bilgi verdiği için bibliyografya özelliği gösterir. 10 bin sanatçı yer almaktadır. Fezleke Tarihi konu edinir. Her yılın sonunda o sene içinde ölen vezir, âlim, şeyh, şair ve ünlü kişilerin kısa biyografileri verilmiştir. 1592’den başlar, 1654’te sona Cihannüma İlk sistematik coğrafya Tuhfet’ül Kibar fi Esfaril Bihar Denizcilikle ilgili bilgi verir. Büyük deniz seferleri anlamını taşır. Denizcilere yönelik 40 öğüt de taşır. Kâtip Çelebi’nin bu eseri yazma amacı olarak ihtişamını yitiren Osmanlı bahriyesini yeniden heyecanlandırma arzusu gösterilmiştir. Diğer Mizan’ül Hak, Takvim’üt Tevarih, Düsturul Amel, Tarih-i Frengi Tercümesi17. Koçi Bey 17. yüzyıl şairidir. Murat’a sunulan iki dilekçeyi içeren, devletin nasıl kurtulacağını anlatan Koçi Bey Risalesi ile Veysi 17. yüzyıl süslü nesir Habname 1. Ahmet ile İskender’in rüyada konuşmalarını anlatır. İçinde bulunulan kötü zamanlar, ahlaksızlıklar işlenmiştir. Siyer-i Veysi, bir diğer önemli Nergisi 17. yüzyılın önemli süslü nesir yazarıdır. Düzyazı ile hamse sahibi olmuştur. Horosname, eserleri içerisinde dikkat Giritli Aziz Efendi yazarıdır. Edebiyatımızın ilk hikâyeyi andıran eseri Muhayyelat’ı Muhayyelat Hayalî ve gerçek olaylar bir bütün olarak işlenmiştir. Olağanüstü ögeler yer aldığı için masalımsı bir yapısı Yirmisekiz Mehmet Çelebi 18. yüzyılda yazdığı Fransa Sefaretnamesi ile ünlüdür. Hazırlayan Melih Özdamar İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır. Türkçe ve Edebiyat yönetimi. Divan Edebiyatında Manzum Türler 1- Tevhit Allah’ın birliğini ve yüceliğini, azamet ve kudretini anlatan şiirlerdir. 2- Münacat Allah’a yalvarış, yakarış demektir. Edebiyatta konusu Tanrı’ya yakarış olan şiirler bu adla anılır. Nesir biçiminde olanlara tazarruname adı verilir. 3- Naat Hz. Muhammed’i övmek, ona yalvarıp şefaat dilemek için yazılan şiirlerdir. Fuzuli’nin “Su Kasidesi” bu türün önemli örneğidir. 4- Methiye Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir. En güzel örneklerini Nefi yazmıştır. 5- Fahriye Şairin kendi üstünlük ve erdemlerini anlattığı şiirlere denir. Türk edebiyatında en ünlü fahriye yazarı Nefi’dir. 6- Hicviye Bir kişi veya kurumu; toplum veya olayı yermek için yazılan şiirlerdir. 7- Mersiye Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak için ölüyü över nitelikte yazılan şiirlerdir. 8- Mevlit Hz. Muhammed’in doğumu başta olmak üzere hayatı, mucizeleri, gazaları, ahlaki, vefatı ve hilyesini övgü ile anlatan şiirlerdir. Manzum olup mesnevi biçiminde yazılır. 9- Hilye Başta Hz. Muhammed olmak üzere diğer peygamberler ve dört büyük halifenin iç ve dış güzellikleri ile örnek davranışlarını anlatan yapıtlardır. En önemlisi Hakani Mehmet Bey’in 712 beyitlik Hilye’sidir. 10- Şehrengiz Bir şehir ile o şehrin güzellikleri hakkında yazılan yapıtlardır. Mesnevi biçiminde yazılır. İlk örneğini 16. yüzyılda Mesihi yazmıştır. 11- Lügaz Manzum bilmece demektir. İnsan ismi dışında kalan her şeyin özelliklerini söyleyerek ne olduğunun bilinmesini istemek için düzenlenen bilmecelerdir. 12- Muamma Sözlükte “gizli, güç anlaşılır, bilmece” anlamına gelir. Edebiyatta bir ad sorulacak biçimde düzenlenmiş manzum bilmecelere Edebiyat soru dağılımını inceledin mi? İncelemediysen buraya tıklayarak inceleyebilirsin 🙂Yazar Hakkında Ata TekinEdebiyat bir ihtiyaçtır. Yaymak, saçmak, dağıtmak” anlamlarına gelen “nesir”, günümüzde “düzyazı” terimiyle karşılanmaktadır. Nesir yazarlarına eskiden “nasir” denirdi. Şiir ağırlıklı bir edebiyat geleneği olan Divan edebiyatında nesir geri planda kalsa da bu alanda da önemli eserler verilmiştir. Divan edebiyatının öğretici metinlerini oluşturan nesir alanında; telif yazma, tercüme çeviri ve adaptasyon uyarlama tarzında pek çok eser ortaya konmuştur. Divan edebiyatında nesir türündeki eserlerin bir kısmı didaktik özellik taşıyan, açık bir dil ve yalın bir üslupla yazılırken bir kısmı sanatkarane süslü bir üslupla yazılmıştır. Bkz Divan Edebiyatı Genel Özellikleri Divan Edebiyatında Nesir Yazılarının Özellikleri Klasik Türk edebiyatında nesre düzyazıya “inşa”, nesir yazarlarına “münşi” veya “nasir”, nesir yazılarıyla oluşan mecmualara ise “münşeat” adı verilmiştir. Sade, süslü sanatlı ve orta nesir olarak üç çeşit nesir anlayışı vardır. Düşünceler kümelenmediği için paragraf düzeni yoktur. Uzun cümle kurmak hüner sayıldığı için cümleler, fiilimsi ve bağlaçlarla yapay bir şekilde uzatılmıştır. Arapça ve Farsça tamlamaların hâkim olduğu ağır bir dil benimsenmiştir. Eş anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması gelenek haline gelmiş ve bir sanat sayılmıştır. Sanatlı söyleyişe sahip olan düzyazılarda tıpkı şiirde olduğu gibi, düşünceyi dile getirmekten çok onu güzel bir şekilde ifade etmek marifet sayılmıştır. İçerik göz ardı edilmiş, söyleyiş güzelliğine önem verilmiştir. Sade bir dille oluşturulan düzyazılarda sanat kaygısından çok düşünce ve bilgi ön plana çıkmıştır. Söz öbekleri arasında ses uyumu sağlamak için özellikle süslü nesirde seci denilen iç uyak kullanılmıştır. Noktalama işaretleri hiç kullanılmamıştır. Noktalama işaretlerini ilk kez Tanzimat Dönemi’nde Şinasi kullanmıştır. Divan edebiyatında düzyazıya dayalı eserler; tezkire, tarih, seyahatname, sefaretname, siyasetname, gazavatname, kıyafetname, menakıpname, fütüvvetname, pendname, surname, mektup, hilye gibi türlerde yazılmıştır. 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar devam eden divan nesri dil ve anlatım özeliklerine göre üç kolda gelişme göstermiştir. 1. Tezkire Bir mesleğe ait kişilerin biyografilerini bir araya toplayan kitaplardır. Edebiyat terimi olarak tezkire; divan şairlerinin hayatlarını ve şiirlerini genellikle öznel bir bakış açısıyla değerlendiren eserlere verilen addır. Tezkire-i Şuara veya Tezkiretü’ş-Şüara şairler tezkiresi olarak geçmektedir. Şairlerin dışında evliyaların ve hattatların hayatını anlatan tezkireler de vardır. Sinan Paşa’nın 15. yüzyılda yazdığı Tezkiretü’l Evliya, bunun önemli bir örneğidir. Tezkirelerin günümüzdeki karşılığı “biyografi”dir. Tezkirelerde şairlerin “doğum yeri, adı, lakabı, öğrenim durumu, mesleği, hayatındaki önemli değişiklikler, ölüm tarihi, mezarının yeri, bazen şairle ilgili anekdotlar, eserleri ve eserlerinden örnekler yer alır. Türk edebiyatında ilk tezkire Anadolu dışında Ali Şir Nevai’nin 15. yüzyılda Çağatay Türkçesiyle yazdığı Mecalisü’n-Nefais’tir. Anadolu sahasında yazılan ilk tezkire 16. yüzyılda Sehi Bey’in yazdığı “Heşt Behişt”tir. 2. Münşeat Düzyazı şeklindeki yazıların ya da mektupların toplandığı eserlere münşeat adı verilir. Değişik düz yazıların bir araya getirilmesiyle oluşan münşeatlar içinde en kapsamlı bölümü mektuplar oluşturmuştur. Divan edebiyatında sadece mektupların toplandığı esere “mektubat” adı verilir. Divan edebiyatında şairlerin mektuplarından oluşan münşeatları vardır, örneğin Münşeat-ı Fuzulî, Münşeat-ı Kanî gibi… Fuzuli’nin 16. yüzyılda yazdığı “Şikayetname” klasik Türk edebiyatındaki en ünlü mektuplardan biridir. Nabi’nin özel ve resmî mektupları ile değişik yazılarından oluşan “Münşeat” adlı yapıtı türün başarılı örneklerindendir. 3. Tarih Tarihî olayları, dönemin sosyal şartlarını göz önünde bulundurarak sebep ve sonuçlarıyla anlatan mensur kitaplardır. Osmanlılar zamanında tarihçilik, “vakanüvis” adı altında yürütülen bir tür memurluktu. Sarayda görevlendirilen vakanüvisler, olayları günü gününe notlar halinde ve belli bir üslup gözeterek yazarlardı. Divan edebiyatında tarih türünde yazılan ve yazarlarının adıyla anılan önemli eserler şunlardır Tevarih-i Ali Osman 15. yy. ⇒ Aşıkpaşazade Künhü’l-Ahbar ⇒ Gelibolulu Mustafa Alî Tacü’t-Tevarih ⇒ Hoca Saadettin Naima Tarihi 17. yy. ⇒ Mustafa Naima Efendi İlk resmî vakanüvis Peçevî Tarihi 17. yy. ⇒ Peçevî İbrahim Efendi Mütercim Asım Tarihi 18. yy. ⇒ Mütercim Asım Efendi 4. Seyahatname Gezilip görülen yerleri anlatan mensur eserlerdir. Günümüzde “gezi yazısı” olarak anılan seyahatnameler belge niteliği taşır. Edebiyatımızda ilk seyahatname örneği Seydi Ali Reis’in 16. yüzyılda yazdığı “Miratü’l-Memalik” adlı eserdir. Bu türün en ünlü örneği ise Evliya Çelebinin 17. yüzyılda yazdığı “Seyahatname” adlı eserdir. 5. Sefaretname “Sefir” sözcüğünün anlamı “elçi”dir. Osmanlı sefirlerinin elçilerinin gittikleri ülkeler hakkında yazdıkları rapor niteliğindeki mensur eserlere “sefaretname” denir. Bu türün en tanınmış örneği Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin yazdığı “Paris Sefaretnamesi”dir. 6. Siyasetname Devlet yöneticilerine “yöneticilik sanatı” ile ilgili bilgi ve öğüt veren ahlaki-didaktik yapıtlardır. Nizamül-Mülk’ün “Siyasetname”si, Lütfi Paşa’nın “Asafname”si ve Koçi Bey’in “Risale”si bu türün önemli örneklerindendir. 7. Pendname Dinî ve ahlaki hikâyecikler aracılığıyla insanlara öğüt veren didaktik eserlerin genel adıdır. Mercimek Ahmet’in, Keykavus’un aynı adlı eserinden yaptığı çevirdiği “Kabusname” adlı eseri mensur türde yazılmış önemli bir pendnamedir. 8. Gazavatname Sefer hazırlıklarını, din yolunda yapılan savaşları, gazaları konu edinen mensur eserlerin genel adıdır. Türk edebiyatındaki ilk örnekleri 15. yüzyılda verilmeye başlanmıştır. 9. Cenkname Manzum ya da düzyazı biçiminde yazılan, genellikle Hz. Ali etrafında oluşan savaş ve kahramanlık öykülerinin anlatıldığı hikayelerdir. Bkz Cenkname Nedir? 10. Hamzaname Hz. Muhammed’in amcası Hz. Hamza’nın hayatıyla ilgili destansı hikayelerin genel adıdır. Türkçe olarak ilk Hamzaname’yi Hamzavi kaleme atmıştır. 11. Fütüvvetname Dini ve ahlaki bir esnaf teşkilatı olan ahiliğin kurallarını ve ilkelerini anlatan nesir tarzındaki eserlerdir. 12. Menakıpname Ermiş olduğuna inandan veli/evliyaların hayatı etrafında oluşan, onların kerametlerini anlatan dinî, tasavvufi yapıtlardır. 13. Surname Şehzadelerin doğumu dolayısıyla yapılan eğlenceleri, sünnet düğünlerini, padişah çocuklarının ye kız kardeşlerinin evlenme törenlerini konu edinen mensur eserlerdir. 1582 yılında İkinci Murat’ın şehzadesi Mehmed’in sünnet düğününü konu edinen İntizamî’nin mensur Surname’si bu türün ilk örneğidir. Seyyid Vehbi’nin “Surname-i Vehbi” adlı eseri de bu türün önemli örneklerindendir. 14. Mersiye Bir kişinin ölümünden duyulan üzüntüyü dile getiren eserlerdir. Genellikle manzum olarak yazılan mersiyelerin düzyazı şeklindeki örnekleri de vardır. Fuzuli’nin yazdığı “Hadikatü’s-Süeda” adlı eseri, Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişini konu edinen mensur bir mersiyedir. 15. Kıyafetname İnsanların dış görünüşlerinden hareketle karakterleriyle ilgili çıkarımları konu edinen yapıtlardır. 16. Hilye Hz. Muhammed’in ve dört halifenin örnek davranışlarını, fiziki ve ruhi özelliklerini konu edinen mensur yapıtlardır. 17. Siyer Hz. Muhammed’in yaşamını ve savaşlarını menkıbevi bir üslupla kaleme alan düzyazı biçimindeki yapıtlardır. 18. İlmî Eserler Tıp, coğrafya, astronomi gibi bilimsel konularda yazılan didaktik mensur eserlerdir. Katip Çelebi’nin “Keşfü’z-Zünun”, “Cihannüma” gibi eserleri bu türe örnektir. Divan edebiyatında nesir, şiir kadar olmasa da fazlaca kullanılan bir türdür. Divan edebiyatında nesre “inşa” düzyazı yazanlara da “münşi” adı verilirdi. Nesir; yaymak saçmak, dağıtmak anlamına gelir. Bugünde “nesir kelimesinin karşılığı olan kelime “düzyazı” kelimesidir. Divan Edebiyatında Nesir Özellikleri Divan edebiyatındaki nesir eserlerde noktalama işaretleri konu veya düşünceden çok, söyleyiş dili oldukça ağır olup Arapça ve Farsça tamlamalarla sanatlarına oldukça fazla yer oldukça uzun olup herhangi bir paragraf yapısı ahenk “seci” adı verilen uyaklı sözlerle edebiyatında nesirde dini-ahlaki konularda işlendildiği gibi, gezi, tarih, toplumsal konular, bireysel duygularda işlenmiştir. Divan edebiyatında üç çeşit nesir düzyazı türü bulunmaktadır. Bunlar sade nesir, orta nesir ve süslü nesirdir. Sade Nesir Sade nesir, halkı bilinçlendirmek için yazılan, sanatsız, tamlamalardan uzak oldukça yalın yazılan nesirlerdir. Daha çok, hadis ve tefsir kitapları, tarih, menakıpname gibi eserlerde kullanılır. Sade nesire verebileceğimiz en iyi örnek, Mercimek Ahmet’in “Kabusname” eseridir. Bu eser Farsçadan çevrilmiştir. Aşağıdakilerde sade nesre örnek olarak gösterilebilir Seydi Ali Reisin Mir’atü’l-Memalik adlı gezi yazısı ve Kitabü’l Muhit adlı coğrafya kitabı 16. yüzyılSehi Beyin Heşt Behişt adlı şuara tezkiresi 16. yüzyılAşıkpaşazade’nin Tevarih-i Al-i Osman Osmanlı Tarihi adlı eseri 15. yüzyılMercimek Ahmedin Kabusname tercümesi 15. yüzyılKul Mes’utun Kelile ve Dimme tercümesi 14. yüzyılEvliya Çelebi Seyahatnamesi Orta Nesir Sade ve süslü nesrin özelliklerini taşıyan nesir örneğidir. Daha çok tarih kitaplarında ve tezkirelerde karşımıza çıkar. Öğretici bir amacı olan, bilim ve kültür konularında yazılmış yapıtların çoğu orta nesir niteliğini taşır. Orta nesirde söz ve anlam oyunlarından, hüner ve marifet göstermekten kaçınılır ve içerik ön planda tutulur. Süslü Nesir Yazarların hüner ve marifetlerini göstermek amacıyla yazılan nesirlerdir. Süsle nesirde oldukça fazla tamlama bulunmaktadır ve secilerle doludur. Anlaşılması da buna bağlı olarak oldukça güçtür. Süslü nesire edebiyatımızda verebileceğimiz en iyi örnek, Sinan Paşa’nın Tazarruname adlı eseridir. 17. Veysi ve Nergisi de süslü nesirde başarılı örnekler vermişlerdir. Süslü nesir daha çok tezkire türünde kullanılmıştır. 16. yy. da Aşık çelebi tarafından başlatılan bu gelenek 19. yy. da Fatin Efendi’ye kadar devam etmiştir. Divan Edebiyatında Nesir Türleri Divan edebiyatında nesirler şiir kadar önem görmese de oldukça kaliteli ve önemli eserler bulunmaktadır. Fakat Divan Edebiyatı şiir odaklı ilerlediği için mensur eserler gerektiği değeri görememiştir. Divan edebiyatındaki nesir türlerini şu başlıklar altında inceleyebiliriz TezkirelerDini-Tasavvufi-Ahlaki EserlerMenakıbnameler, VelayetnamelerSurnamelerSeyahatnamelerMektuplar/MünşeatlarGazavatnameler, fetihnameler, zafernameler/Süleymannameler – SelimnamelerFermanlarSalnamelerSiyasetnameler, öğüt verici eserlerVasiyetnamelerSefaretnamelerAnı/HatıratTarih Tezkire Tezkire divan edebiyatındaki biyografi niteliğindedir. Edebiyatımızdaki ilk tezkire örneğini Ali Şir Nevai’nin Mecalisü’n Nefais adlı eseridir. Diğer önemli eserler ise Latifi’nin Tezkiretü’ş Şuara ve Sinan Paşa’nın Tezkiretü’l Evliya eserleridir. Şairlerin yaşam öykülerini konu alan tezkilerelere tezkiretü’ş şuara, dini kişiliklerin hayatlarının anlatıldığı eserlere tezkiretü’l evliya denir. Anadolu’daki en önemli örnek Sehi Bey’in Heşt Behişt Tezkiresi’dir. Sefaretname Osmanlı elçilerinin bulundukları bölgede ait bilgi ve izlenimleri anlattıkları eserlerdir. Birnevi gezi yazısıdır. Yirmisekiz Çelebi Mehmet’in “Paris Sefaretnamesi” adlı eseri sefaretnamenin en başarılı örneklerinden biridir. Seyahatname Yazarların gezip gördükleri yerlere ait bilgi izlenimlerinini kaleme aldıkları eserlerdir. Seyahatnamede amaç, gezilen yerlerin doğal güzelliklerini, toplumsal yaşamlarını, gelenek ve göreneklerini tanıtmaktır. Seyahatname deyince aklımıza ilk gelen Evliya Çelebi ve o muhteşem eseri Seyahatname’dir. Diğer bir önemli seyahatname ise Seydi Ali Reis’in “Miratü’l Memalik” eseridir. Bu eser hem seyahatname hem de anı özelliği taşır. Siyasetname Divan edebiyatında nesir türlerinden bir diğeri siyasetnamedir. Siyasetname, devlet adamlarına yöneticilikle ilgili bilgi ve öğütlerin verildiği eserlerdir. Bu eserlerde hükümdarlara devlet nasıl yönetmesi gerektiği, ideal bir devlet örgütünün nasıl olması gerektiği gibi konular anlatılır. Edebiyatımızdaki siyasetnameye ilk örnek olarak Yuusf Has Hacip’in mesnevi şeklinde yazdığı Kutadgu Bilig adlı eserini örnek gösterebiliriz. Ayrıca Nizamülmülk’ün “Siyasetname” ve Lütfi Paşa’nın “Asafname” adlı eserleri bu türün başarılı örneklerindendir. Münşeat Münşeat çeşitli mektuplaradn ve süslü nesir örneklerinden oluşan eserlerdir. Nabi’nin özel-resmi mektuplarından ve süslü nesir yazılarından oluşan “Münşeat” adlı eseri bu türün başarılı bilinen örnek Fuzuli’nin Şikayetname adlı eseridir. Kısasu’l Enbiya Prygamberlerin hayatlarının anlatıldığı eserlerdir. Edebiyatımızdaki ilk ve en güzel örneği Rabguzi’nin 1310 yılında yazdığı Kısasu’l Enbiya eseridir. Ayrıca Ahmet Cevdet Paşa’nın Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa adlı eserleri de kısasu’l enbiya örnekleridir. Surname Şehzadelerin sünnet düğünleri ve “kadın hükümdarların düğün törenleriyle ilgili eserlerdir. Surnamelerin az da olsa manzum olarak yazılanları da vardır. Şehrengiz Bir şehrin güzelliklerinin anlatıldığı eserlerdir. Daha çok nesir olarak yazılsa da edebiyatımız da manzum olarak yazılan şehrengizler de vardır. Gazavatname Gaza; din uğruna yapılan savaşlarıdır. Gazavatnamelerde bu savaşların anlatıldığı manzum veya düzyazılı eserlerdir. Osmanlı Devleti’nin Yükselme Devri’nde çok yazılmış, sonraları azalmıştır. Divan Edebiyatında Nesir Sanatçıları SİNAN PAŞA Sinan Paşa İstanbul’un ilk kadısı Hızır Bey’in oğludur. Medresede Müderrislik ve devlette çeşitli görevlerde bulunmuştur. Şiirleri de vardır. Ama Sinan Paşa süslü nesrin ilk temsilcisi sayılır. En önemli eseri tasavvufi düşüncelerin işlendiği Tazarrunamedir. Maarifname ve Tezkiretü’l-Evliya diğer önemli eserleridir. ÂŞIKPAŞAZÂDE Şair Ahmet Paşa’nın torunudur. Tarih yazarı olarak ün yapmıştır. Sade bir dili vardır. En önemli eseri Tevarih-i Al-i Osman Osmanlı Tarihi dir. KÂTİP ÇELEBİ Katip Çelebi, Hacı Halife adıyla da bilinir. Çeşitli devlet görevlerinde bulunmuş ve ordularla çeşitli seferlere katılmıştır. Tarih, coğrafya, biyografi, bibliyografi, otobiyografi; ahlak, tasavvuf, eğitim, düşünce, toplum yapısı, tıp, etnoloji gibi, tür ve konularla ilgili geniş bilgiye sahip bir kişiliktir. Süslü nesir örnekleri vermemiş, topluma yararlı olmak için sade dili tercih etmiştir. Önemli eserleri Keşfü’z-Zunun eser ve yazarın tanıtıldığı bir bibliyografidir. Batılı anlayışla hazırlanmış bir coğrafya eseridir. Dünyanın yuvarlak olduğunu da 16. ve 17. yüzyıl olaylarını işleyen bir tarih Esfarü’l-Bihar Büyüklerin deniz seferlerinden yadigar Deniz seferlerinden ve büyük Türk denizcilerinden söz Dini, ahlaki, toplumsal konuları işleyen didaktik bir eserdir. Pozitif bilimlerin gerekliliği, batıl inançların açtığı yaralar, inanç özgürlüğü, hoşgörü gibi konuları Devlet işlerinde gördüğü aksaklıkları ve çarelerini anlatan bir kitaptır. SEHİ BEY Heşt Behişt adlı şuara şairler tezkiresi ile tanınmıştır. Bu eserinde 200 kadar şair hakkında, sade ve açık bir dille bilgiler sunar. SEYDİ ALİ REİS Seydi Ali reis aslında denizcidir ve asıl ünü denizcilik sahasındadır. Fakat şairlik ve yazarlık yönüde oldukça donanma komutanlarındandır. Çıktığı Hindistan seferinde donanmasını Hint Okyanusu’ndaki fırtınada kaybedip karadan ülkeye dönmüştür. Eserlerinde Sade bir dil kullanmıştır. Hatta halk ozanları tarzında şiirler yazmış, bazı eserlerinde Çağatay Türkçesini kullanmıştır. En önemli eseri Mir’atü’l-Memalik adlı eserdir. Bu eser Hint seferi sırasında yaşadıklarını anlatır. Bir diğer eseri, o zamana göre önemli denizcilik bilgilerini içeren Kitabü’l-Muhit’tir. PİRİ REİS Ünlü Türk denizcisidir. Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabı ve buna eklediği haritalarla tanınır. FERİDUN BEY Feridun Bey Münşeatı adıyla tanınan bir eserin sahibidir. Eser Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan III. Murat zamanına kadar bazı önemli olaylarla, padişahlarla ilgili bilgi ve belgeleri içeren bir derlemedir. Şiirler de yazan Feridun Bey’in bir divanı ile birkaç düzyazı eseri vardır. EVLİYA ÇELEBİ En önemli seyahatname yazarıdır. Sade ve doğal, hatta yer yer özensiz ve serbest bir dili vardır. Özel olarak ve resmi görevlerle Osmanlı Devleti’nin pek çok yerini ve İran’dan Avusturya’ya kadar bazı dış ülkeleri dolaşmış, gördüklerini, yaşadıklarını Seayahatname adlı eserinde anlatmıştır. On ciltlik Evliya Çelebi Seyahatnamesi; tarih, coğrafya, sosyoloji, folklor, hukuk, etnoloji gibi alanlar için de kaynaktır. YİRMİSEKİZ ÇELEBİ MEHMET Osmanlı Devleti’nin Avrupa’ya gönderdiği sürekli elçilerden ikincisidir. Padişah III. Ahmet’e sunduğu Sefaretname’si ile tanınır. Fransa’da gördüğü yenilikleri anlatmıştır.

divan edebiyatı nesir örnek metinler